خلاصه زندگانى نواب اربعه (رحمة الله علیهم اجمعین)

خلاصه زندگانى نواب اربعه (رحمة الله علیهم اجمعین)
1- عثمان بن سعید عمرى

اولین نایب امام زمان- علیه السلام- عثمان بن سعید عمرى بود. زندگى او از دوره حضرت هادى- علیه السلام- كه در آن زمان وى (عثمان بن سعید یازده ساله بود، شروع مى‏شود. بعد از حضرت امام هادى- علیه السلام-، او بر سر پیمان خود وفادار مانده و ملتزم به خدمت حضرت امام حسن عسكرى - علیه السلام-گردید، و تا هنگام شهادت امام حسن عسگرى - علیه السلام- نسبت به آن حضرت وفادار ماند و بعد از او به عنوان نایب خاص امام زمان- علیه السلام- معرفى مى‏گردید.

تاریخ تولد، وفات و مدت دوران نیابت او به طور دقیق معلوم نیست: لكن ما با جمع قرائن و شواهد، مدت دوران نیابت وى را حدود پنج سال حدس زدیم. در زمان نیابت وى، به علت موقعیت زمانى خاص، مدعیان دورغین كمتر ظاهر شدند و فقط دو نفر، آن هم به صورت كمرنگ چنین ادعایى را داشتند. نایب اول تلاش كرد وانمود كند كه امام حسن عسكرى- علیه السلام- بدون جانشین از دنیا رفته، تا حضرت را از خطر دستگاه عباسى مصون دارد، و از طرف دیگر، سعى مى‏كرد وجود و حیات مبارك امام

زمان- علیه السلام- را براى شیعیان اثبات كند و مسأله غیبت را به علل قانع كننده توجیه نماید. دوران نیابت وى، مقارن با خلافت «معتمد» بود.
2- محمد بن عثمان عمرى

دومین نایب خاص امام زمان- علیه السلام- محمد بن عثمان عمرى است. ایشان فرزند نایب اول است و او از همان دوران كودكى، همراه پدرش در خدمت حضرت هادى- علیه السلام- بوده و سپس در خدمت امام حسن عسكرى- علیه السلام- و سپس حضرت مهدى - ارواحنا فداه - بعد از درگذشت پدرش، وى را به عنوان نایب خود تعیین نمود، و حدود نیم قرن - طبق نظر اكثر علماء - نماینده و نایب حضرت مهدى‏ - علیه السلام- در تمامى شئون شیعیان بود. بر نیابت وى، سه امام، یعنى امام هادى و امام حسن عسكرى و حضرت ولى عصر- علیهم‏السلام- تصریح نموده‏اند. به خاطر طولانى بودن دوران نیابت وى، توقیعات زیادى در زمنیه‏هاى مختلف، از طرف امام زمان- علیه‏السلام- در زمان ایشان صادر گشت.

در زمان وى، مدعیان دروغین زیادى پیدا شد، و یكى از كارها و فعالیتهاى مهم او مبارزه مستمر با این مدعیان دروغین نیابت بود، و با سعى و تلاش بى‏وقفه، توانست عموم شیعیان را از چنگال آنان برهاند و با رسوا كردن آنها به وسیله اخراج توقیعات لعن از طرف امام زمان- علیه‏السلام- نیابت حقیقى خویش را اثبات بكند. دوران نیابت وى مقارن با بقیه خلافت «معتمد» و خلافت «معتضد» و ده سال از خلافت «مقتدر» بود. مرگ خود را پیشگویى نمود و در سال 305ه.ق. وفات یافت.
3- ابوالقاسم حسین بن روح نوبختى

سومین نایب خاص امام زمان- علیه‏السلام- حسین بن روح نوبختى مى‏باشد. بر خلاف سایر نواب خاص، بعضى از مورخین تنها به جنبه‏هاى سیاسى زندگانى ایشان

پرداخته‏اند و بعضى از ابهامات موجود در زندگى دیگر نواب، درباره ایشان كمتر مشاهده مى‏شود. وى به خاطر نسبتى كه با خاندان نوبختى داشت، در دستگاه عباسى از موقعیت خوبى بر خوردار بود و بسیارى از مشكلات شیعیان را از این طریق حل مى‏نمود. وى قبل از وزارت حامد بن عباس از آزادى خوبى بهره‏مند بود؛ لیكن بعد از به وزارت رسیدن حامد بن عباس (306 تا 311) به خاطر كینه این وزیر با شیعیان، فعالیتهاى او محدود شد، و مجبور شد به صورت مخفیانه زندگى كند، و در این مدت، شلمغانى را از طرف خود منصوب نموده بود كه واسطه بین او و شیعیان باشد، او هم، از استتار حسین بن روح سوء استفاده نموده و مدعى نیابت دورغین شد. بعد از عزل حامد بن عباس در سال 311 و وزارت سوم ابن فرات، وى موقعیت خود را باز یافت، لیكن بعد از عزل ابن فرات در سال 312 ه.ق. و كشته شدن او و پسرش، حسین بن روح توسط مقتدر تا سال 317ه.ق. زندانى گشت، و در سال 317ه.ق. از زندان آزاد و به فعالیت خود ادامه داد.

وى معاصر با بقیه خلافت «مقتدر) و قسمتى از خلافت «راضى» بود. مدت نیابت‏ وى 21 سال به طول انجامید و در سال 326ه.ق. وفات یافت.

چهارمین نایب خاص امام زمان- علیه السلام- على بن محمد سمرى است كه بعد از حسین بن روح در سال 326ه.ق. از طرف نایب منصوب شد. وى از اصحاب امام حسن عسكرى- علیه‏السلام- بوده است. یك هفته قبل از مرگش، توقیعى از طرف امام زمان- علیه‏السلام- صادر گردید، كه در آن توقیع، حضرت از خاتمه‏ دوران غیبت صغرى و شروع غیبت كبرى خبر داده بود. مدت نیابت وى از سال 326 تا سال 329 ه.ق. به طول انجامید، و در نیمه شعبان آن سال دارفانى را وداع گفت.